Byłem świadkiem głębokich zmian w praktyce medycznej i w tekstach prawnych, które następowały w ciągu trzydziestu lat, od kiedy praktykuję medycynę. Trzydzieści lat, w czasie których koniec życia został znacząco „umedyczniony”. Również narodziny w naszych społeczeństwach podlegały takiej samej ewolucji. Od czasu bezbólowych porodów ze znieczuleniem nadtwardówkowym, wspomaganego rozrodu, poprzez porody programowane i prowokowane, naturalne narodziny również pozostają w mniejszości. Ze zdziwieniem można sobie uświadomić, że dawniej, chociaż lekarze byli dobrze obeznani ze śmiercią, nie zajmowali się jej leczeniem. Dzisiaj ich obecność jest bardziej widoczna i założę się, że w niedalekiej przyszłości uważać się będzie za nienormalną śmierć bez asysty medycznej, tak jak nie można się już narodzić bez interwencji położnika lub położnej.
    Kiedy lekarz wypełnia kartę zgonu, musi wskazać jedną z trzech kategorii: śmierć naturalna, śmierć w wyniku wypadku, śmierć podejrzana [o działania niezgodne z prawem]. Wszystkie działania medyczne, o których pisałem, klasyfikuje się w kategorii „śmierć naturalna”. Jednak, z mojego punktu widzenia, w wypadku, gdy medycyna wplątuje w ten proces wiele artefaktów, zgony te nie są w większości naturalne.
    Wielu chciałoby, aby naturalny proces wszystkim się zajął i by pozostało, że to Bóg wybiera dzień i godzinę śmierci. Ale jeśli wszechmocny Bóg dopuścił, że dziecko, którym się zajmuję, zostało potrącone przez samochód, to pozwolił również, aby ratownicy przybyli na czas, aby uratować jego życie poprzez resuscytację. Później dopuścił nieodwracalne szkody mózgowe i powinien również pozwolić, bym odłączył respirator w dniu wybranym przez jego rodziców.
    Naturalna śmierć baz żadnej interwencji może się wszak wydarzyć w sprzyjających warunkach. Starsza osoba docierająca do kresu dobrze spełnionego życia, zasypiająca pewnego dnia po pożegnaniu się z bliskimi, którzy pozostaną – to właśnie obraz naturalnej śmierci, który bym wybrał dla siebie. Niestety, natura ma w zanadrzu wiele narzędzi tortur. Naturalna śmierć może przebiegać w straszliwy sposób. Misją medycyny jest zapobiegać tym torturom i koić cierpienie, kiedy nadchodzi, by wszystkie śmierci przebiegały w sposób godny człowieka w najlepszych, możliwych warunkach. Umedycznienie śmierci nie przeszkadza w jej uczłowieczeniu.

SPIS TREŚCI

Przedmowa Martina Wincklera:
Towarzysz wolności
Wprowadzenie 11
1. Śmierć umedyczniona czy śmierć naturalna? Punkt widzenia lekarza intensywnej terapii
Czy odłączyć respirator?
Czy wstrzymać żywienie i nawadnianie?
Czy przyspieszyć śmierć?
Jakie jest w tym miejsce rodziny chorego?
Co to jest w końcu „śmierć naturalna”?
2. Geneza nowej ustawy
Ewolucja koncepcji
Co mówi belgijska ustawa
Ścisły nadzór
Klauzula sumienia
3. Eutanazja w praktyce
Żądanie eutanazji: obawy chorych, obawy zespołu leczącego
Postępowanie zgodne z zapisami prawa: wysłuchanie chorego i zaangażowanie lekarza
Rodziny i bliscy: przygotowanie na żałobę
Dzielenie się opinią z zespołem leczącym
Wybór momentu: wola pacjenta
Akt eutanazji: ostatnie pożegnanie
Akt eutanazji, bardzo konkretnie
4. Inne decyzje medyczne dotyczące kończącego się życia
Opieka paliatywna a eutanazja: czy jest to przeciwieństwo?
Sedacja pod koniec życia [paliatywna]: kontrola mimo wszystko
Zatrzymanie leczenia i powstrzymanie się od włączenia leczenia: inne rodzaje śmierci zaplanowanej
Samobójstwo wspomagane: pojęcie bez znaczenia?
5. Jakie są lekcje z dziesięcioletniej praktyki?
Śmierć obecnie
Wizerunek i rola lekarza
„Równia pochyła”
Szacunek dla życia
Żałoba tych, którzy pozostają
6. Pytania w zawieszeniu
Egzystencjalne cierpienie osób w podeszłym wieku
Eutanazja u dzieci
Otępienie i zaburzenia poznawcze
Konkluzja
Kluczowe terminy
Wybrane lektury uzupełniające